Pleisureworld, oktober 2018

In mijn vorige blog schreef ik dat vanaf de jaren ’90 van de vorige eeuw Dubai flink heeft ingezet op de ontwikkeling van toerisme. Het toen nog kleine emiraatje had de grote ambitie om de ‘stad van de future’ te worden en dat betekende dat er ruim baan werd gemaakt voor ambitieuze investeerders. Met als positief gevolg dat het ene na het andere iconische project uit de grond werd (en wordt) gestampt. Wie zijn deze leisure ontwikkelaars en hoe hebben dergelijke ontwikkelingen vorm en inhoud gekregen? Anders dan in Nederland, waar de leisure sector vooral wordt gedomineerd door familiebedrijven, zijn er in Dubai zgn. ‘conglomeraten’ ontstaan, of wel ‘holding bedrijven’ met vele dochterondernemingen in de leisure sector. Hieronder beschrijf ik er drie (en nog een aantal in een notendop)! 

1. Meraas Holding: People make places

Te beginnen met ‘Meraas Dubai Holding’, een, in 2007 in Dubai, gevestigde conglomeraat met 7 divisies (waaronder de leisure gerelateerde divisies: ‘destinations’, ‘leisure’, ‘hospitality’ en ‘dining’). Deze multinational staat onder leiding van group chairman Abdulla Ahmed Al Habbai, die tevens de leiding heeft over Dubai Parks & Resorts, één van de ventures van Meraas en ook nog over Dubai Holding (het derde  leisure conglomeraat dat ik beschrijf in deze blog). Met de slogan ‘people make places’, is Meraas verantwoordelijk voor de realisatie (design en management) van een flink aantal ‘urban destinations’, passend bij het DNA van het betreffende gebied. Deze ‘places’ worden als ‘experiences’ vermarkt. Uit hun koker komt oa. La Mer, Kite Beach, City Walk, The Beach, The Last Exit, Dubai Safari Park, Hub Zero, The Green Planet, Mattel Play! Town en Ain Dubai (dit moet ‘s werelds hoogste reuzenrad worden, met +/- een hoogte van 260 meter versus de reeds bestaande raden: London Eye (135 mtr) en Las Vegas Wheel (167,6 mtr)) En dit zijn nog maar enkele projecten (https://www.meraas.com/en/; hun divisie hospitality omvat maar liefst zeven hotel-, spa- en resortconcepten). Voor wie wat wil in Dubai is Meraas zeker een interessante partner, die al vele ‘ventures’ mogelijk heeft gemaakt zoals Dubai Cruise Terminal, Dubai Parks and Resorts (DPR*), Dubai Water Canal and Rove hotels (homegrown global lifestyle brand). Onder het motto ‘an idea shared is a possibility squared’, heeft Meraas al veel publiek-private samenwerkingen tot stand gebracht.

*DPR: hieronder vallen de volgende themeparks: Legoland, Legoland Waterpark, Motiongate, Bollywood, Riverland (en mogelijk nog Six Flags) en Lapita Hotel. Meer info: https://www.dubaiparksandresorts.com/en

All generation experience

Wat je ziet is een duidelijke trend van leisure en entertainment clustering. Een goed voorbeeld hiervan is de, door Meraas ontwikkelde, ‘City Walk’ met in dit gebied het rainforest-bezoekerscentrum The Green Planet, Mattel Play! Town en Hub Zero, gecombineerd met talrijke shopping en dining mogelijkheden. Resultaat: City Walk is een ‘all generation experience’. Bij de volgende twee conglomeraten zie je deze trend ook terug. 

Overigens is Meraas, ondanks de vele leisure producten die uit haar koker komen, financieel gezien het ‘kleine broertje van..‘ met een geschatte jaarlijkse winst van 50 miljoen dollar vergeleken bij onderstaande conglomeraat die jaarlijks, naar schatting, 4.6 biljoen dollar winst maakt.

2. Emaar: Flagship Developer van Downtown Dubai

Het tweede conglomeraat dat ik beschrijf in deze blog is de Emaar Group, een public company, die haar oorsprong vindt in 1997 in de ontwikkeling van vastgoed, met name de realisatie van de expat communities. Deze ‘Dubai’s leading developer’ onder leiding van chairman en founder Mohamed Alabbar, heeft haar onderneming opgedeeld in zes groepen, waaronder ‘Malls & Retail’, ‘Entertainment’ en ‘Hospitality & Leisure’. Met haar ‘flagship development’ Downtown Dubai met eyecatcher en Dubai’s ‘ubericoon’ The Burj Khalifa (‘s werelds hoogste gebouw 828 meter) is Emaar onlosmakelijk verbonden met deze city of the future.

Binnen deze flagship-cluster tref je, allen door Emaar gerealiseerd en op loopafstand van elkaar, Dubai Mall, the Ice Rink, Kidzania (edutainment concept), Reel Cinemas, Dubai Aquarium & Underwater Zoo, the ‘At the Top-Experience’, The Dubai Fountain en ‘s werelds grootste VR park (PVRK). (Meer info: https://www.emaar.com/en/who-we-are/).

Overigens is het ook verrassend, of misschien ook niet, om te zien dat er kruisbestuivingen bestaan tussen de conglomeraten Emaar en Meraas onderling. Er wordt bijvoorbeeld in samenwerking communities en hotelketens ontwikkeld. Ook heeft Meraas een directe band met Dubai Holding, het derde conglomeraat in deze blog. 

3. Dubai holding

Dubai Holding is een ‘global investment’ conglomeraat, ontstaan in 2004 door founder Mohammed bin Rashid Al Maktoum (ruler of Dubai), dat opereert in veertien landen binnen twaalf industrieën, waaronder ‘hospitality’, ‘toerisme’, ‘retail’ en ‘wellness’. Het bedrijf dat onder leiding staat van Abdulla Ahmed Al Habbai, tevens de group chairman van Meraas (en dit is het hierboven genoemde ‘lijntje’), wil bijdragen aan een duurzame, innovatie-gedreven economie dat in het verlengde ligt met de UAE overheidsvisie 2021. Bekende projecten zijn de Jumeirah Hotels & Resorts (hieronder valt ‘s werelds luxe hotel ter wereld, ‘Burj al Arab’), Dubai’s toeristische topper Global Village, Wild Wadi Park, JBR, een aantal compleet ingerichte communities verdeeld over Dubai en het wellness brand Talise. Ook Dubai Holding ontwikkelt clusters, het bekendste voorbeeld is het Jumeirah cluster met hier binnen op steenworpafstand van elkaar: Wild Wadi, JBR, Burj Al Arab, Souk Madinat, The Walk JBR en Talise Wellness (meer info: https://dubaiholding.com). Geschatte jaarlijkse winst: 2.5 biljoen dollar.

Abu Dhabi

In buuremiraat Abu Dhabi zie je eenzelfde (jonge) ontwikkeling gaande. Hier ontwikkelde Aldar Properties & Development, één van Abu Dhabi’s grootste real estate groups, ontstaan in 2004, het masterplan Yas Island met toeristische trekkers Ferrari World, Yas Mall en Yas Marina Circuit (https://www.aldar.com/en/).

Er is een nauwe relatie met Holding Miral Asset Management (2011), tevens ‘een arm van de overheid’, die op haar beurt verantwoordelijk is voor het creëren en managen van destinaties, waaronder Yas Island en was de ‘bouwer’ van onder andere Warner Bros. World Abu Dhabi, waarvan ze tevens eigenaar is. Gek is het niet want H.E. Mohamed Khalifa Al Mubarak is Chairman van zowel Miral als Aldar Properties. Daarnaast is hij Chairman of Abu Dhabi Tourism & Culture Authority die toeziet op de instandhouding en promotie van het erfgoed en de cultuur van Abu Dhabi, door middel van het onderscheidende Abu Dhabi experiences die ‘ het leven van bezoekers en bewoners’ verrijken (https://www.miral.ae).

Farah Experiences, ontstaan in 2008, is onderdeel van Miral, en heeft als corebusiness het verschaffen van entertainment experiences van wereldniveau. Ze is verantwoordelijk voor het operationele management van het cluster: Yas Waterworld, Ferrari World Abu Dhabi en het recent geopende Warner Bros. World Abu Dhabi (https://farahexperiences.com).

In dit rijtje mag natuurlijk niet ontbreken de ontwikkeling van het nieuwe cluster op (kunst)eiland Saadiyat door The Tourism Development and Investment Company (TDIC, 2006) met oa. het Louvre Abu Dhabi, Manarat Al Saadiyat en de geplande culturele projecten het Zayed National Museum and Guggenheim Abu Dhabi (http://www.tdic.ae/Pages/default.aspx). De Chairman is inmiddels een bekende onder ons namelijk H.E. Mohamed Khalifa Al Mubarak.

Nog een aantal conglomeraten